ΟΙ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΠΑΤΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ – ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ από τον Γεωπόνο Νίκο Γενναιο
Η «Ντόπια» ποικιλία γνωστή στις αρχές του 20ου αιώνα και σαν Μαραθεύτικη, αφού εξακολοθούσε να καλλιεργείται σε μικρή έκταση στην κοιλάδα της Μαραθάσας μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, εισήχθη όπως κάποιοι πιστεύουν στην Κύπρο από Σύρους - ΄Αραβες εμπόρους το 16ον αιώνα. Επρόκειτο για ποικιλία με ωραίο δυνατό φύλλωμα, που έμοιαζε με εκείνο της Up-to-date, αλλά είχε άνθη λευκά και στρογγυλούς κονδύλους με βαθουλά μάτια και χαρακτηριστική γλυκιά γεύση (BEVAN, W. 1919).
Η πιο αγαπητή ωστόσο ποικιλία, στις αρχές του 20ου αιώνα, ήταν γνωστή σαν η «Γαλλική πατάτα» της οποίας ο αρχικός πατατόσπορος εισήχθη από τη Γαλλία (BEVAN, W. 1919).
Η παραδοσιακή ποικιλία Up-to-date, γνωστή στην Κύπρος και σαν «Πιττακούρα», ήταν μπορούμε να πούμε, η αποκλειστική ποικιλία που καλλιεργείτο στην Κύπρο στο πρώτο ήμισυ του 20ου αιώνα. Στο χρονικό αυτό διάστημα είχαν, βέβαια, εισαχθεί και δοκιμαστεί πολυάριθμες άλλες ποικιλίες καμία όμως δεν μπόρεσε να συναγωνιστεί στην παραγωγή την Up-to-date. Η ποικιλία αυτή που άρχισε να καλλιεργείται στη Σκωτία το 1893 κυριάρχησε σε πολλές χώρες για πολλές δεκαετίες. Στην Κύπρο πιθανότατα εισήχθη γύρω στο 1910.
Μια άλλη ποικιλία η «Πιτσιλλίσιμη» που καλλιεργείτο εκτεταμένα στην περιοχή Πιτσιλιάς, δεν μπορεί να θεωρηθεί στην πραγματικότητα σαν ξεχωριστή ποικιλία, αφού στην ουσία δεν ήταν παρά ένας «εκφυλισμένος» τύπος της Πιττακούρας που, αργότερα, περιείχε σε αρκετές περιπτώσεις και πατάτες άλλων ποικιλιών και κυρίως την Άρραν Μπάννερ.
Οι πιο πάνω ποικιλίες ήταν βέβαια πιο γνωστές, ανάλογα με το μέρος ή το έδαφος που παράγονταν, σαν Άσπρες, Κότσηνες, Σκούρες, Μέζες, της ορεινής, της χαμηλής και Λειβαϊσιμες (Πανάρετος Α, 1967).
Η ποικιλία Άρραν Μπάννερ, η οποία καλλιεργήθηκε στη Σκωτία το 1927, εισήχθη για πρώτη φορά στην Κύπρο το 1935, αλλά η καλλιέργεια της επεξετάθη μόνο μεταπολεμικά. Η ποικιλία αυτή ήταν πολύ αποδοτική και φυτευόταν κυρίως για την ανοιξιάτικη εσοδεία σε αντίθεση με την Up-to-date που ευδοκιμούσε και κατά την χειμωνιάτικη εσοδεία.
Οι δυο αυτές ποικιλίες δηλαδή η Up-to-date και η Άρραν Μπάννερ κυριάρχησαν μεταπολεμικά και μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1970, οπότε η πρώτη αντικαταστάθηκε σταδιακά και εντελώς από την ποικιλία Σπούντα, ενώ 15 χρόνια αργότερα, η δεύτερη αντικαταστάθηκε από την Κάρα και άλλες ποικιλίες.
Παρόλο που το 1909 το Γεωργικό Τμήμα δοκίμασε με επιτυχία την «πρώιμη ποικιλία» που εισήχθη από την Ιρλανδία εντούτοις η πρώτη γνωστή εισαγωγή για δοκιμή νέων ποικιλιών έγινε το 1929 όταν εισήχθηκαν από την Ιρλανδία 6 νέες ποικιλίες για δοκιμή κάτω από τις κυπριακές συνθήκες.
Το 1930 εισήχθησαν για δοκιμή τρεις νέες ποικιλίες από τον Καναδά. Το 1935 δοκιμάζονται οι ποικιλίες King Edward, Majestic, May Queen, Snowdrop και Sharpe’s express χωρίς όμως να μπορούν να συναγωνιστούν την Up-to-date που κυριάρχησε. Κατά την ίδια περίοδο όπως είδαμε, εισάγεται και δοκιμάζεται και η ΄Αρραν Μπάννερ.
«Συστηματικά πειράματα» για την εξεύρεση νέων ποικιλιών στην Κύπρο άρχισαν μετά το 1960, οπότε η έρευνα στράφηκε κυρίως προς την επιλογή πρώιμων παραγωγικών ποικιλιών μεταξύ των οποίων και κιτρινόσαρκων ώστε να γίνει δυνατή και η εξαγωγή κυπριακών πατατών στις χώρες της Ηπειρωτική Ευρώπης.